Thăm nơi Bác Hồ đã ở trước khi ra đi tìm đường cứu nước

04/06/2021

Di tích nhà số 05 Châu Văn Liêm và bến cảng Nhà Rồng là hai di tích quan trọng trong số những di tích về Bác Hồ ở TP Hồ Chí Minh. Di tích ngôi nhà số 05 đường Châu Văn Liêm, phường 14, quận 5, TP. Hồ Chí Minh là nơi Người đã ở 9 tháng trước khi ra đi tìm đường cứu nước.

Hình ảnh bên ngoài ngôi nhà
(Nguồn: https://tphcm.dangcongsan.vn/)

Theo tư liệu lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ở đây 9 tháng trước khi ra đi tìm đường cứu nước. Trong khoảng thời gian đó, Người ở tại cơ sở của phân cuộc Liên Thành thương quán tại số 1-2-3 Quai Testard (bến Testard) - Chợ Lớn. Năm 1915 đổi thành đường Tổng Đốc Phương, nay là đường Châu Văn Liêm - quận 5. Trong ba căn nhà đó, một căn được giữ lại di tích lưu niệm về Bác. Đó là căn nhà số 5 đường Châu Văn Liêm.
Về thăm nơi Bác Hồ đã ở trước khi ra đi tìm đường cứu nước, chúng tôi được chị Trần Thị Quyên, cán bộ quản lý di tích giới thiệu: Di tích nhà số 5 Châu Văn Liêm (tên thời Pháp là Quai Testard - khu Chợ Lớn) được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia năm 1988. Nơi đây, người thanh niên Nguyễn Tất Thành đã ở từ 9/1910 tới 4/6/1911. Đây là cơ sở của phân cuộc Liên Thành thương quán - một tổ chức kinh doanh do sĩ phu Bình Thuận thành lập năm 1906, đã giúp đỡ Nguyễn Tất Thành trong quá trình từ Phan Thiết vào Sài Gòn, hỗ trợ tài chính cho Người thanh niên Nguyễn Tất Thành trước khi lên tàu sang Pháp.
Chị Trần Thị Quyên cho biết: Theo những tư liệu lịch sử, ngày 06/06/1906, từ ý tưởng của chí sĩ Phan Châu Trinh, Công ty Liên Thành được thành lập tại Phan Thiết. Cuối năm 1906, Liên Thành thương quán được mở rộng và đặt thêm một số trụ sở tại Sài Gòn mang tên Liên Thành phân cuộc ở số 1, 2, 3 Quai Testard (bến Testard) - Chợ Lớn (và nay là đường Châu Văn Liêm).
Liên Thành là chủ sở hữu và sáng lập ra trường Dục Thanh - Phan Thiết, người thanh niên Nguyễn Tất Thành đã dạy học ở đây. Năm 1910, người thanh niên Nguyễn Tất Thành (lúc này là thầy giáo) từ trường Dục Thanh – Phan Thiết vào Sài Gòn. Được sự giúp đỡ của ông Trương Gia Mô, ông Hồ Tá Bang và ông Trần Lệ Chất, Người được bố trí sống tại nhà ông Lê Văn Đạt – một người con bên mẹ của ông Trương Gia Mô. Ông Trương Gia Mô là bạn đồng liêu của ông Nguyễn Sinh Huy (thân phụ Chủ tịch Hồ Chí Minh), là Hàn lâm đãi chiếu tại Bộ công ở Huế cùng thời với ông Nguyễn Sinh Huy. Bằng uy tín và sự khôn khéo, các ông đã vận động viên Công sứ Pháp đồng ý cấp giấy thông hành cho Nguyễn Tất Thành với tên mới là Văn Ba. Sau hai ngày, Người được đưa đến ở tại cơ sở Liên Thành phân cuộc.
Trong thời gian ở tại Sài Gòn, Người vừa dạy học vừa đi làm ở Trường thọ máy (Escole des Mécaniciens), vừa đi bán báo ở khu vực thương cảng để kiếm sống và tìm hiểu đời sống công nhân, nhân dân lao động cũng như các tàu ra vào cảng Sài Gòn. Đây là thời gian hết sức quan trọng để Người có bước chuẩn bị trực tiếp về vật chất, tinh thần, phương tiện và có quyết định cuối cùng cho việc ra đi tìm đường cứu nước.
Ngày 4/6/1911, Người lấy tên Văn Ba, rời phân cuộc Liên Thành thương quán. Ngày 5/6/1911, trên con tàu Amiral Latouche Treville, Người rời bến cảng Nhà Rồng, ra đi tìm con đường giành độc lập tự do cho dân tộc.
Hiện nay căn nhà số 5 Châu Văn Liêm, phường 14, quận 5 là di tích lưu niệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Di tích luôn được mở cửa để đón du khách tham quan. Di tích là căn nhà phố khoảng 35 m2, rộng 4m, dài 8,8m, có một tầng lầu, nền lót gạch bông, mái lợp ngói âm dương. Từ nền nhà đến trần cao 3m, chiều cao tầng lầu 4m, từ nóc đến mái cao 1m. Cầu thang lên lầu bằng gỗ. Trên lầu có ban công rộng 2m x 4m, cửa ra ban công bằng gỗ.
Hiện nay, toàn bộ không gian bên trong di tích được sử dụng trưng bày các tư liệu hình ảnh về Bác. Trong đó, tầng 1 có bàn thờ Bác Hồ và hai bên vách tường trưng bày các hình ảnh gợi nhớ làng quê của Người, các lãnh tụ của các phong trào yêu nước, các cơ sở của Liên Thành thương quán, bản đồ Sài Gòn - Chợ Lớn năm 1911, hình ảnh Sài Gòn những năm 1910 - 1911, hình con tàu Đô đốc Latouche Treville...
Gian sau có một cầu thang gỗ dẫn lên tầng 2. Tầng 2 bài trí các tài liệu, hình ảnh, tranh vẽ minh họa về Chủ tịch Hồ Chí Minh; tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh; các hoạt động tiếp nối truyền thống, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Chủ tịch Hồ Chí Minh.
“Theo dòng chảy thời gian, di tích luôn được xem như mở đầu cho trang sử cách mạng tại miền Nam của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Cho đến hôm nay, biết bao thế hệ người Việt Nam luôn luôn ra sức học tập, làm theo tấm gương của Người và di tích ngôi nhà số 5 đường Châu Văn Liêm mãi là niềm tự hào của Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và của cả nước nói chung”, chị Trần Thị Quyên, cán bộ quản lý di tích cho biết.
Theo tư liệu của Di tích nhà số 5 Châu Văn Liêm, thời gian ở Sài Gòn, Bác Hồ không chỉ trú tại ngôi nhà số 5 Châu Văn Liêm mà Bác còn ở ngôi nhà khác nữa, đó là nhà ông Lê Văn Đạt tại xóm cầu Rạch Bần, nay là số nhà 185/1 đường Cô Bắc, phường Cô Giang, quận 1. Ngôi nhà cổ 185/1 đường Cô Bắc ngày nay đã không còn nữa. Ngôi nhà bằng gỗ theo theo thời gian bị hư hỏng và gia chủ cũng đã bán đất cho người khác xây nhà.
Một số hình ảnh trưng bày bên trong di tích: